Dergideki Editör'den geçmiş cevaplar ve fotoğraflar XOXO_BLOG'da
Uzun uzun cevaplar ise aşağıda:
.jpg)
Uzun uzun cevaplar ise aşağıda:
İlk
ticari projeni hatırlıyor musun?
Dönüp bakınca, mimari ilk ticari
işim, Tarlabaşı’nda bir arkadaşımın evinin restorasyonu ve dekorasyonuydu.
Küçük keyifli neredeyse bütçesi olmayan bir işti. O dönemde partiler düzenleyip
ürünler tasarlıyordum, insanlarla tanışıp mimarlığım üzerine konuşuyordum.
Konuşmayı bırakıp bir şeyler yapmaya başlamak iyi gelmişti. Ardında da
ortaklarımla Galatasaray lisesi’ne yakın bir dört katlı yapının mimarisini
yaptım. O işte arkadaşa yapılmayan bir işti. Bu ikisi herhalde ‘ilk’ olarak
adlandırılabilir.
Sürekli
deprem tehlikesinin olduğu bir ülkede mimar olmak nasıl bir his?
Depremi bir tehlike haline getiren
şey kendisi değil, ona dayanabilecek şekilde yapılmayan yapılar. Deprem yağmur
gibi bir şey. Yağmur az yağdığında şakasını yaparsın, keyfine varırsın, anı olur.
Çok olduğunda eğer doğan, sokağın, yolların hazır değilse, sel olur işkence
olur, insanları öldürür.
Depremden daha tehlikeli olan şey,
insanların umursamazlığı, boşvermişliği. Ülkedeki herhangi bir şeyi ölümcül
derecede tehlikeli yapan en büyük sebep bu. Deprem de bu ülkede bu yüzden
tehlikeli ve mimar olmak da bu ülkede bu yüzden oldukça boğucu bir his
yaratıyor.
İşlerine
baktığımız zaman, en uygun finansal çözümlere odaklanmaktan ziyade yaratıcılığı
ön planda tuttuğunu hemen farkediyoruz. Bu durum ne gibi avantajlar yaratıyor?
Mimarlık dediğimiz şey ile kurulan
ticaret beni heyecanlandırmıyor. O anlamdaki mimarlığın kuralları var; onları
uygularsanız, işinizi de özenli ve iyi yapsanız, zaman içinde o piyasa içinde
güzel bir yeriniz olur. Ama o alana yoğunlaşmak; çevrenize bir bakın, bakıp
gördüğünüz her ne ise, onu var ediyor. Mimarların içinde olduğu ve içinde
olmaya niyetlenmediği tüm süreçler yaşadığımız kentleri yaratıyor. Müşteri
dediğimiz insanların beklentisi şu: bütçe çok az, zaman hiç yok, bana en
güzelini ver. Siz emeğinizin karşılığını söylediğinizde de, “bu fazla değil
mi?” deniyor. Yüz bin lira da deseniz iki lira da deseniz böyle. İnsanlar
mimarların yaptığı işi “iki çizim bir resim” olarak görüyor. Çok ünlü bir
mimara da sorsanız bundan şikayetçi, yeni iş yapmaya başlamış biri de. Mimarın
insanların hayatına katabileceği olumlu etki konusunda şüpheler var akılda.
Nedense herkes mimarın kendisini “kazıklayacağını” düşünüyor gibi. Bu algıyı
yaratan da mimarlardan başkası değil.
İşte bu kısır döngü içinde yer
alacağıma, yaratıcılığı zorlayan başka konulara, imkanlara, ortamlara
odaklanmayı tercih ediyorum NOBON adı altında yaptığım her şeyde. Bir avantaj
yaratmıyor bu durum; sadece “başka” diyebilirim.
İzmir’deki
son projelerinden bahsedelim. 37 ve PechaKucha Night’da gayriihtiyari bir İzmir
nostaljisi yaşıyor gibisin.
İzmir dışında yaşayan her izmirli
için İzmir bir ütopyadır. Ben de İzmirliyim. Benimki de aklımdaki garip bir
takıntı. Ama gayriihtiyari değil, bilinçli bir seçim ve nostaljiden öte bir
eylem alanı benim için İzmir. Üniversiteye İstanbul’a geldim, sonra yurtdışına
gittim, döndüm, aklımın bir kenarında hep şu his vardı: İzmir’de bir çok şey
yapılabilirim.
İzmir’de ne yapıyorsun, orada
yapacak bir şey yok diyen çok oluyor bana. Benim bu soruya cevabım hep aynı: Ne
yoksa onu yapıyorum işte.
Bu bir “kafa ayarı” (mind set)
sadece İzmir’e değil her yere bu ayar içinden bakıyorum.
Genel olarak mimarlık ve tasarım
ortamına karşı tavrım da zaten şu: Yaşadığım yerde olmayan ama içinde olmayı
arzuladığım bir çevre, bir yaşantı biçimi varsa aklımda, bunu ben neden
yaratmayayım diye düşünürüm. Bu amaçla hep demişimdir, yaratıcı bir tasarım
ortamı için sadece tasarlamak yetmez, o “ortamın” da örgütlenmesi gerekir. Bu
yüzden daha üniversitedeyken birer buluşma bahanesi olsun diye “hafif parti”
dediğimiz etkinlikleri düzenlemeye başlamıştım, yaratıcı işlerle uğraşan, öyle
işlerle uğraşanlarla tanışmaya hevesli insanlarla bir araya gelmek için. Hala
bana ilham veren şeyler üreten insanlarla tanıştım o dönem, o tanışıklıklar ve ortam yardımıyla tasarım
işleri yapmaya başladım.
PechaKucha’da İzmir’de benzer bir
ortamı kurmak için bir araç oldu benim için. İzmir’e dair klişeleri herkes bilir,
İzmir’de yaşayanlar da hep bunlardan şikayet ederler:
İzmir’de yapacak hiç bir şey yok,
şehirde enteresan hiç bir şey olmaz, kimse ilginç bir şey yaratmaz!
Neredeyse dört milyonluk bir kent;
bu ne kadar gerçek ne kadar değil diye sorarak başladım. Gerçekten kimse yok
mu? Yoksa bu sözler herkes için hiçbir şey yapmamayı makul kılacak bahaneler
mi?
Bir arkeolojik kazı yapar gibi, şehri
deşiyorum, insanlarla tanışıp beni başka insanlara yönlendirmelerini istiyorum.
Şimdiye kadar 7 kez gerçekleşen etkinlikte yerel, ulusal ya da uluslar arası
alanda ilham veren işler yapan 56 kişi sunum yaptı. Onların kim olduklarını www.pechakuchaizmir.com adresinden inceleyebilirsiniz. Ortalama
üç yüz kişilik izleyici kitlesi de kentlilerin ortam ve içerik sunulduğunda bu
girişimlere kayıtsız kalmadığını gösteriyor. Esas önemli olan da bu ilham veren
öykülere sahip olan insanlarla onlara meraklı kişilerin bir araya gelmesi.
Sanal ortama o kadar alıştık ki, bir arada olmanın sarhoş eden gücünü unuttuk.
37 de bir video sanatı galerisi.
Eskiden beri aklımda olan o girişimi gerçekleştirme fırsatı da İzmir’de mümkün
oldu. Tasarımcı arkadaşlarla paylaştığımız mekanın bir odasını, 37 ekran bir
CRT TV ile galeriye dönüştürdüm. İki haftada bir işler değişiyor, sanatçısı ile
mekanda ya da internet üzerinden sanatçı konuşmaları gerçekleştiriyoruz.
En
başa dönelim. Mimar olmaya nasıl karar verdin?
Acayip güzel bir lise hayatım
oldu. İzmir Bornova Anadolu Lisesi beni her şeye karşı meraklı yaptı; en
azından okulun bendeki etkisi buydu. O yüzden üniversite sınavı dediğimiz
kıyamet yaklaşıncaya kadar meslek üzerine pek düşünmedim. Lisedeki üniversite
gezilerinde, mühendislik fakültelerinin laboratuvarlarında masanın başında
saatlerce aletlerle uğraşan öğrencileri görünce dedim ki, benim insanlarla iç
içe, etkileşim içinde sosyal bir şeyler yapmam lazım.
Çocukluğum boyunca bütün uzun
tatillerim, Türkiye’nin dört bir yanındaki antik kentlerde geçti. Kültürlerin
bir aradalığı, ard arda gelişleri, insan ve medeniyet denilen şeylerin
geçiciliğini gördüm. Bunla yüzleşince insan şunu anlıyor. Tüm o geçiciliğe ve
yok oluş gerçeğine karşı insanın yapmaktan vazgeçmediği, bizi bugün bunlar
üstüne konuşturtan ve yaşamaya devam etmemizi sağlayan tek dürtü var. Yaratmak.
Yaratmayı, egositçe bugüne ve geleceğe hakim olmak, onlara kazık çakmak
anlamında değil, anda bir var olma biçimi olarak kullanıyorum.
Bu hislerle tasarıma yöneldim,
daha küçük ölçekli tasarım işleri, ürün tasarımları ilgimi çekiyordu; hızlı,
insanla daha kolay etkileşime geçen şeyler... Üniversite sınavında gelen puanla
da sonradan tasarıma geçerim diye sadece mimarlık tercihi yaptım. Ama
üniversitenin ilk gününden sonra bir kez bile bölüm değiştirmek aklımın ucundan
geçmedi. Tesadüfler her şeyi yerli yerine oturttu sanırım.
Şimdi mimarlık mesleğinin, uzun
saatler boyunca masa başında bilgisayar karşısında proje çizmek olduğunu,
gecesinin gündüzünün olmadığını, mekana kapanıp çalışılması gerektiğini
bilenler, mühendislik bölümlerindeeki sevmediğim ortamın aynısı mimarlıkta da yok
mu diyecekler. Haklılar, ama benim mimarlık yapma biçimim de o anlamdaki
mimarlıktan oldukça farklı.
37,
ilham noktasını Türkiye’de çok kanallı döneme geçiş ve televizyonun günlük
hayattaki yerinin artması gibi noktalarda buluyor. Bu projenin atıfta bulunduğu
konulardan bahseder misin?
Her şey çok hızlı geçiyor, bazen
hayatımızı etkileyen onca şey üzerine düşünecek kadar yavaşlayamıyoruz.
Televizyonun hayatımızdaki yerini düşününce de bu aynı. Televizyon
yaygınlaşmaya ilk başladığı zamanlarda tüm aile fertlerinin ve hatta komşuların
tek bir odada, çevresinde toplandığı sanki büyülü bir kutuydu. Herkes evine bir televizyon aldığında bu
misafirlik bahanesi de yavaş yavaş yok oldu. Sonra boyutları küçülen ve
fiyatları düşen televizyonlar sayesinde her odaya bir televizyon girdi.
Mutfakta, çocuk odasında, yatak odasında, oturma odasında bir televizyon.
Türkiye’de doksan yılında çok kanallı yayına geçilmesinden kısa zaman sonra bu
yaygınlaşmanın günlük gazetelerin dağıttığı hediye kuponlarından da beslendiğini
söylemek mümkün. 37 ekran televizyon kazandınız ya da şansınızı yarın yine
deneyin diyen kupon içi yazılarını hatırlıyorum. Artık yayın dediğimiz şey, her
an bizimle beraber, cebimizde; tüm bunlar anı oldu.
Bizim 37 ekran diye bildiğimiz bu
Catode Ray Tube CRT teknolojisine sahip televizyonların üretimleri çoktan
durduruldu. 37’de işte tüm bunları tekrar düşünmek için bir yavaşlayalım dedim.
Sanatta yeni medyanın yaygınlaşmasını sağlayan bu teknolojiyi kullanalım, yerli
ve yabancı video sanatçılarının bu formata uygun işlerini ve bu format için
yeniden düzenledikleri işlerini sergileyelim, sanatçı konuşmalarında bir araya
gelelim geçmişi ve geleceği konuşalım istedim.
PechaKucha
Night, yaratıcı insanların ilham verici hikayelerini, 20 saniyelik 20 slaytla
anlatacağı bir organizasyon. Sürenin kısa tutulmasının ne gibi olumlu etkileri
oluyor?
Bu etkinlik on yıl önce Tokyo’da,
iki mimar Klein& Dytham tarafından, çevrelerindeki mimarları bir araya
getirmek için başlatılıyor. Herkes şu sıralar nelerle uğraşıyor bir anlatsın
diye düşünüyorlar. Ama şu doğru tespiti yapıyorlar, mimarlar çok konuşur! Ondan
bahsettiğin formatı buluyorlar. Ne anlatılacaksa 20 saniyede otomatik olarak
gelen 20 slaytla anlatılacak. Format çok seviliyor. Klein&Dytham’ın tavrı
dolayısıyla dünyanı dört bir yanına hızla yayılıyor ve şu an yedi yüzden fazla
şehirde düzenleniyor. İzmir’de de etkinliği ben düzenliyorum.
20x20 formatı sunumlara ve
etkinliğin tümüne hem bir düzen getiriyor, hem yoğun odaklanmış bir anlatı
olmasını sağlıyor, hem de kendi kendine geçen slaytlar işi biraz oyuna
dönüştürüyor. Esas mesele zaten sunucuların ve izleyenlerin bir araya gelmesi.
Sunucular bu kısa sürede sunumları ile bir girizgah yapıyorlar. Kendilerini
tanıtıyorlar, bir konuya dikkat çekiyorlar, kışkırtıyorlar, sunumun içeriğine
göre amaçları ne ise bunu gerçekleştiriyorlar. O kısa ama etkili süre bir kapı
açıyor. Sonra da insanlar sunumlar sonrasında daha uzun konuşabiliyorlar.
İzmir’i,
mimari açıdan Paris veya Londra’yla karşılaştırdığında ne söyleyebilirsin?
Ağlamak istediğimi söyleyebilirim.
Şaka bir yana tarihi katmanlar açısından bakıldığında İzmir antik çağdan,
kozmopolit imparatorlukların son yüzyılına, savaşların yıkımından ulusal
endüstriyel gelişim ve modernleşmeye, büyük iç göçler ve nüfüs baskısının
yarattığı şehirleşmeden, ekonominin motoru olarak yukselen gökdelenlere kadar
her tür mimari öğeyi taşıyor. Çok parçacıl bir doku bu. Kente üsten
baktığınızda bunu kolaylıkla görüyorsunuz zaten. Sadece İzmir’de değil,
İstanbul’da Ankara’da Bursa’da, Türkiyedeki büyük şehirlerde görebildiğimiz bu
inanılmaz zamansal sıkışma, eşzamanlılık, kentsel mekanı ve kent yaşantısını en
çok belirleyen şey. Her şey iç içe üst üste. Mekanlar değil sadece, o
mekanlarda kurulan hayatlar da öyle. Bu açından mimari olarak İzmir’i Paris ve
Londra ile nasıl karşılaştırırız bilmiyorum. Londra’ya gitmedim hiç, am Paris’i
bilirim.
Paris ‘modern kent’ dediğimiz
şeyin doğduğu yer. Oldukça kontrol edilen bir iç çeperi var. Belirli bir
tarihsel döneme işaret eden tüm binalar korunuyor, tasarımcılarının ve inşa
edenlerin yapılar üzerindeki haklarına önem veriliyor, yapıların renkleri bile
belli kurallara tabi, neredeyse monokrom bir kent, çoğunlukla yumuşak bir kum
sarısı. Bu tarihsel yapıların yanında yirminci yüzyılın tüm mimari akımlarının
dillerine sahip binalar görürsünüz. Onların kuraldışılıkları bile gizli bir
düzen hissine sahiptir. Aykırı yeni denemelerin çoğu kentin çekirdeği kabul
edilen alanın çevresinde dönen otoyolun dışındadır. Çok genelleme yapmak istemiyorum,
istisnalar var. Ama kısık gözle bakınca böyle olduğundan söz edilebilir.
Ondokuzuncu yüzyılın sonlarında ve
yirminci yüzyılın başında İzmir’e gelen neredeyse tüm avrupalı seyyahlar izmir
için doğunun Paris’i diyorlar. Hoş böyle dedikleri çok yer var. Ama o zaman
İzmir gerçekten de hem zenginliği ile hem kültürel hayatıyla bir istisna.
Doğunun en zengin limanı, sadece dünyanın dört bir yanından insanları çekmiyor,
avrupanın meşhur markaları da İzmir’de. Paris’in meşhur alışveriş evlerinin
şubeleri var İzmir’de. Frenk mahallesi denilen, bugünkü Alsancak’ta dolanmanın
Paris’in sokaklarında gezmeye benzediğinden bahsediliyor. Savaşlar tüm bu
bağlamı alt üst ediyor. Şehir yanıyor. Hoş yanmasa o yapılı çevreden, o
mimarlıktan bugüne bir şey kalır mıydı, emin değilim. Paris’in ikinci dünya
savaşı yıkımından çıkıp bugün hala mimari anlamda kendini devam ettirebilmesi,
şüphesiz binalardan çok insanların özelliklerinden kaynaklanıyor. Ama bu
coğrafyaya da güzel insanlar tesadüf etmiş. İzmir’in yıkımından sonra yeniden
planlanması, yirminci yüzyıl ortasında binalar yapmış mütahhit mimarların güzel
apartmanları bana bunu düşündürtür hep.
Kentlerin mimarileri, sahip
oldukları ekonomik, politik ve kültürel hayattan; kentlilerinin o kenti nasıl
yaşadıklarından bağımsız değildir. Bu anlamda da Paris’in yanına İzmir’i
koyarsanız, önce binalarını değil onları var eden o ortamları karşılaştırmak
gerekir. İzmir bu açıdan bakınca, insan olarak kendimizi tanımamız için daha
pek kurcalanmamış bir deney gibi...
Sence,
2014’ün en etkili mimari projesi neydi?
Tek bir yapı söylemek istemiyorum.
Aslında dünya üzerinde ‘mimarlık’ olarak bahsedilip, kahve sehpası olacak
kitaplara, ‘ne olursa olsun her şey yolunda anı yaşa’ sloganlarına sahip ‘cici’
dergilerin sayfalarına çıkacak bir başka bina daha ilgimi hiç çekmiyor.
Mimari der misiniz bilmem ama
2014’te her şeyi etkilemiş, 201 ve sonrasını da etkileyecek bir proje mesela,
Rosetta Görevi. 67P/Churyumov–Gerasimenko kuyruklu
yıldızına, Rosetta Uzay aracı nasıl yaklaştı, Philae ona nasıl indi, kendini
sabitledi, enerjisini nasıl sağlayacak. Bunların tamamı mimarlık adına
düşündüğümüz her şeyi yeniden tartışmak için bir bahane. Ben ‘şeylere’ dair
böyle düşünmeyi seviyorum.
Bu bağlamda, 2014’ün en etkili projesi olarak
gösterebileceğim, iki proje var.
Bunlardan ilki NASA’nın yakın zamanda açıkladığı olası Venüs
keşfi için geliştirlen uzay araçları ve uzay üslerine dair proje. İnsanlık ne
zaman dünyanın dışında hedeflere odaklansa, yaşadığı gezegeni daha iyi anlamak
ve ona daha çok değer vermek için sebepler buluyor. Kaç metrekareden kaç daire
çıkar, bu alandan maksimum bina alanını hangi yasal boşluklardan yararlanıp
arttırırım, şehrin bu alanında tonlarca beton ve çelik kullanarak yaratacağımız
‘yaşam merkezini’ ‘yeşil’ olarak nasıl pazarlarız, müşterinin yağlısını nerden
bulurum nasıl tavlarım gibi şeylere ne kadar odaklanırsak o kadar kendimize ve
gezegene karşı körleştiğimizi düşünüyorum.
İkinci aday projem de, aslında bir
mimarlık belgesel kuşağı. Dünyadaki kentsel, çevresel ve sosyal krizlerin
üstesinden gelmek için tasarımı bir aktivizm ve direniş formu olarak kullanan
mimarların profillerinin sunulduğu bir program Rebel Architectures (İsyankar
Mimarlıklar). Dünyanın dört bir yanında aslında hep var olan ama ‘mimarlık’
olarak pek ciddiye alınmayan bir mimarlık yapma biçimi giderek kendi güçlü
hikayesini yazıyor. Bu farklı mimarlıklar giderek gündelik hayatlarımızın büyük
bir kısmını etkileyecek. Bu seride görünür olan mimari projelerin her biri ve
onları var eden süreçler sadece mimarların işlerini yapma biçimlerini değil,
herkesin mimarlığa dair algısını etkileyecek güçte.
Son
olarak, sırada ne var?
Sırada adını daha sık duymaya
başlayacağınız Rendezvous İzmir etkinliği var.
Tamer Varis, Fatih Uysal ve benim,
deyim yerindeyse güçlerimizi birleştirerek yarattığımız bir İzmir etkinliği.
Moda, tasarım ve müziği buluşturan eğlenceli bir pazar yeri. İzmir’li
tasarımcıların ürünlerini bir arada bulabileceğiniz içinde atölye çalışmaları,
sanat performansları ve konserler olan keyifli bir yaratıcı buluşma; yine bir
araya gelmek için bir bahane.
1 Kasım’da etkinliğin ilkini, 27
Aralık’ta da ikincisini gerçekleştirdik. Her etkinlikte İzmir’den tarzını
sevdiğimiz moda ve tasarım markaları küçük standlar kurdu. Bunların bazıları kurumsallaşmış bazıları ise
daha yeni yeni ortaya çıkan markalar. İleride İzmir dışından da markaları
etkinliğe dahil edeceğiz ve hem ürün hem de etkinlik çeşitliliği anlamında
Rendezvous İzmir’i büyüteceğiz. @Rendezvousizmir’den Twitter ve Instagram
üzerinden en taze haberleri alabilirsiniz.